Отандық қант өндірісіне қан жүгірту үшін тәтті түбірді өсіруге ден қою қажет. Биыл Жамбыл облысында қант қызылшасының алқабы ұлғайған. Диқандар қауымы маңдай термен жиналған өнімді тапсыруға қамдануда.

Машақаты көп

Бүгінде жерден рыздығын тапқан қазақстандықтар арасында нәзік жандар баршылық. Олар ер адамдарға тән күрде­лі әрі қиын шаруаны ұршықтай иірген. Сандуғаш Сайфутдинова – сөзімнің бір айғағы. Жамбыл облысының тұрғыны 10 жыл­дан бері нәпақасын егіншілік­тен тауып отыр. Әуелі ол дән­ді дақылдарды өсірудің қыр-сырын меңгерген. Енді биыл қант қызылшасын егуге бел буды. Тәтті түбірді жайқал­тудың машақаты мен алғашқы нәтиже турасында «Жас» шаруа қожалығының жетекшісін сөзге тарттық.

– Алқаптарды әртараптан­дыру аясында қант қызыл­шасын өсіруге де қызығу­шылық артқаны байқа­лады. Оған мемлекет тара­пынан демеуқаржы да қарастырылғаны белгілі. Бұл дақылға бет бұруыңызға түрткі болды ма?

 – Сөзіңіздің жаны бар. Қант қызылшасын өсіруге оң жағ­дай жасалған. Мемлекет тара­пынан қолдау бар. Демеуқар­жы қарастырылған. Меркі ауылы тұрғындарының көбі тәт­ті түбірге ден қойған. Еңбек ауыр болғанымен, пайдасы көл-көсір. Мен де тәуекелге бел будым. Тек қалтамыздағы қаржы қат болғандықтан, несие серіктесті­гіне жүгінуді жөн санадық. Бұл бағытта «Жылыбұлақ» деген үлкен шаруашылықпен біріктік. Нәтижесінде «Кең дала» бағдар­ламасы бойынша 20 миллион теңге көлемінде несие рәсімде­дім. Қаражат тыңайтқыштар мен жанар-жағармайды сатып алуға, жұмысшыларға жалақы төлеуге жұмсалды. Бүгінде несиені төле­уге кірістік.

– Күзгі жиын-терім аяқта­луға жақын. Биылғы өнімділік қалай?

Бірінші рет 93 га алқапқа қант қызылшасын ектік. Тұқым Меркі қант зауытынан алынды. Кейін қызылшаны өткізген кез­де олармен есептесеміз. Бүгін­де күзгі жиын-терім науқаны аяқталды. Өнімділік жаман емес. Гектарынан 20 центнер қант қызылшасы алынды. Жалпы 19-20 тонна өнім жиналды. Биылғы кемшіліктерді алдағы уақытта ескерсек, өнімділікті 2-3 есе арттыруға мүмкіндік бар.

– Тәтті түбірді өсірудің қан­дай өзгешелігі бар?

– Техникалық дақылдың өзіндік ерекшілігі бар екен. Оны өсіру­дің машақаты көп. Әуелі күтімді талап етеді. Суды жақсы көреді. Арагідік тіршілік нәрін қолдан­саң, қант қызылшасы жайқала түседі. «Судың да сұрауы бар» демекші, оны сатып алдық. 1 тек­ше метрі 4 теңгеге сатып алын­ды. Негізінен қант қызылшасын суаруға 1 млн текше метр су жұмсалды. Жалпы айына 4-5 рет суарсаң, шығымдылығы жақсы болатынын байқадық. Оның рет­тілігі ауа райына байланысты екендігі даусыз.

– Бұйырған дақылды өткізу­де кілтипандар бар ма?

– Қант қызылшасын өсіру әлдеқайда тиімді. Себебі оны өткізуде әлекке салынбайсың. Маңдай термен өсірілген дақыл­ды жергілікті қант зауытына тапсырамыз. Сонымен қатар мемлекет бір келісіне 10 теңге көлемінде демеуқаржы береді.

– Қанша адам екі қолға бір күрек тапты?

– Арпа мен бидай еккенде, 7-8 адамның көмегіне жүгінетін едім. Ал биыл қант қызылшасы­на шамамен 25 адамды жұмысқа қабылдадым. Алқаптарды суа­ру, дақылдың жайқалуын тексе­ру, оны кетпенмен өңдеу, арам­шөптерден тазалау – қол еңбе­гіне артылады. Ал дақылды егу және жинау жұмыстары техника арқылы жүргізіледі.

– Келесі жылға тұқыммен қамдандыңыздар ма?

– Келесі жылы қант қызыл­шасын өсіру бойынша әзір­ге нақты шешім қабылдаған жоқ пын. Қ аржы лық а х у­алымызды екшелеп, табиғи жағ­дайды сараптап, жан-жақты ойланамыз.

– Дәнді дақылдар бойынша өнімділік көңілді көншіте ме?

– Талай жылдан бері ауыл шаруашылығы саласында тер төгіп жүрмін. 10 жылдан бері дәнді дақылдарды өсіреміз. Мен үшін бұл үйреншікті дақыл. Оны өсірудің қыр-сырын жан-жақты меңгердік. Биыл сары алтын­ды алқапқа сіңірген жоқпыз. Ал арпаның шығымдылығы жаман емес. Оны 100 гектар алқапқа ектік. Өнімділік гектарынан 14 центнерден айналды. Бір бөлі­гін тұқымға және қолдағы малға алып қаламыз. Артылғаны ниет білдіргендерге сатылады.

– Егіншіліктің бейнеті көп. Күрделі шаруаны дөңгелету үлкен күш-жігерді талап ете­ді.

– Дәл бастыңыз.Бастапқы­да қиналғаным рас. Бірақ мені қолымнан демейтін балаларым бар. Олар қолғабыс етіп, қолға алған кәсібімнің бағы жанды. Кез келген іске ынта қойсаң, нәтиже­сі ұзақ күттірмейді.

Демеу медеу ма?

Шаруалар қ ант қ ызыл ­шасының алқабын ұлғайтуға құлықтанытып отыр. Ресми деректерді сөйлетсек, биыл Жамбыл облысында тәтті түбір­дің егістігі 9 мың га дейін жет­ті. Күзгі жиын-терім бойынша 150 мың тоннадан астам өнім жиналады деп жоспарланған. Ал атқамінерлердің пайымын­ша, ел бойынша қант қызыл­шасының өнімділігі 1,5 есе артпақ. Осылайша шенділер әртараптандырудың жемісі сезі­летініне үміттенеді. Бұл бағытта қаржы институттарына көктем­гі дала жұмыстарын несиелеу тапсырылды. «Кең дала» бағдар­ламасы – оның бір парасы. Өткен жылы оған Жамбыл облысын­да тәтті түбірді өсіретіндер еш қызығушылық танытпай, бір­де-бір өтінім болмаған. Биыл оған көзқарас өзгергені байқа­лады.

– Биыл Жамбыл облысын­да «Кең дала» бағдарламасы­на жүгінген шаруалардың 35 пайызы қант қызылшасын өсіре­ді. Тәтті тамыр жемісті 269 га еге­тін 6 шаруашылық несие рәсім­деді. Оның жалпы көлемі 648 миллион теңге. Көбіне дақыл­ды сіңіруге, тыңайтқыштар мен жанар-жағармайды, құрал-жа­бдықтарды сатып алуға, жалақы төлеуге алынды. Көк темгі дала жұмыстарына және күз­гі жиын-терімге қаржысы қат шаруалар несиеге иек артатыны белгілі. Олар тікелей Тараздағы филиалға келіп, несие рәсімдей алады. Бірақ шалғайда орна­ласқан аудан тұрғындары үшін 250-300 шақырым жол жүру ыңғайсыз және тиімсіз. Сон­дықтан көбі елді мекендер­де қанат жайған несие серік­тестеріне жүгінеді. Басты шарт – олардың мүшесі атану. Талап үдесінен шықсаңыз, 6 пайызбен несие рәсімдейсіз. Бізде тікелей берілетін және несие серіктесті­гі арқылы үлестірілетін несие­нің пайыздық мөлшерлемесін­де айырмашылық жоқ. Белгі­ленген басты талап 6 пайыздан аспауы тиіс, – деп нақты дерек­терді «Аграрлық несие корпо­рациясы» АҚ Жамбыл облыстық филиалының өкілі Ахмедияр Айтбаев.

Қарызды қайтарудың мерзімі қысқа. 1 желтоқсанға дейін тау­ар өндірушілер оны төлеуі тиіс.

Венера Мұстафина

27.11.2017 ж. жауап