Ауыл шаруашылығы кооператив мәселелері

Республиканың агроөнеркәсіптік кешенінің проблемалық мәселелерінің бірі – кішігірім өндіріс болып табылады, бұл жалпы ауыл шаруашылығы өнімінің жалпы көлеміндегі басқарудың кішігірім шаруашылықтарының жоғары үлесімен расталады, деп КР АШМ Қоғаммен байланыс департаменті.

Бұл өз кезегінде шағын өндіріс өнімдерді сатуға, материалдық-техникалық ресурстармен қамтамасыз етуге, қолжетімді қаржыландыруға, ветеринарлық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге, тұрақты шикізат базасын құруға және басқа проблемаларға алып келеді. Мұның барлығы өнімдердің сапасы мен бәсекеге қабілеттілігінде көрініс тауып отыр.

Фото: ҚР АШМ Қоғаммен байланыс департаменті
Фото: ҚР АШМ Қоғаммен байланыс департаменті

Осы мәселені шешіп, ауыл шаруашылық ынтымақтастығын дамыту мақсатында 2015 жылдың қазанында аграрлық бизнес тиімділігін арттыру құралы болуға тиіс болатын Қазақстан Республикасының «Ауыл шаруашылық кооперативтері туралы» Заң қабылданды.

Қабылданған заң ауыл шаруашылық субъектілері мен агроөнеркәсіптік өндірушілер үшін кішігірім басқару нысандарын ірілендіру, біріктіру және жер ресурстарын тиімді пайдалану, өндірілген өнімнің тұрақты сатылымын ұйымдастыру, сақтау, өңдеу және басқа да қызметтерді көрсету барысында кооперативтік принциптердің мүмкіндіктері мен артықшылықтарын іске асыру мақсатында ауылшаруашылығы саласындағы кооперацияның маңыздылығын арттыруға бағытталған.

2017 жылдың қорытындысы бойынша республиканың ауыл шаруашылығының барлық салаларында 1180 ауыл шаруашылығы кооперативі тіркелді.Тәжірибе көрсеткендей, бүгінгі күні ауыл шаруашылығы өнімдерін дайынауды тек 528 ауыл шаруашылығы кооперативі (АШК) ғана жүзеге асырып отыр. Кооперативтердің қалған бөлігі өз қызметін жаңа форматта жүзеге асырмайды немесе келешегі жоқ саналады.

2017 жылы ауыл шаруашылығын қолдауға 25 млрд. теңге бөлінді. Жабдықтарды сатып алу үшін жалпы саннан 329 ғана АШК несиемен қаржыландырылды. Несие желісі бойынша жабдықты алған кейбір АШК оны толық көлемде пайдаланбаған, алынған жабдық ешқашан пайдаланылмаған жағдайлар да болған.

Мысалы, Ақмола облысында 46 кооператив (11 ет, 35 сүт бағыты) құрылды. 157 жаңа жұмыс орны ашылы. Кредиттік қаражат есебінен 23 модульді сүт қабылдау пункті, 1 сою станциясы, 10 сүт таситын көлік сатып алынды. Меншікті өңдеу бір кооперативте ғана жұмыс істейді, бұл белгіленген АШК жалпы санының 3% құрайды. Сондай-ақ облыста бос тұрмыстық техника сатып алынды. Аймақтағы шығынды кооперативтердің үлесі 56,5% -ды құрайды.
Өңірде малдың санының өсуін орта және ірі кәсіпорындар құрайды. Агроөнеркәсіптік кәсіпорындардың деректерін өңдеудің жалпы өсуі меншікті қуаттар есебінен қамтамасыз етілді және өткен жылда 9,5% құрады.

Тәжірибе көрсеткендей, бұл жағдай Қазақстан Республикасының барлық өңірлеріне тән.
Кооперацияның дамуына теріс әсерін тигізіп отырған негізгі проблемалық мәселелер:
– АШК қызметін жүзеге асырмайтын бір жағдай «тоқтап тұрған» санның айтарлықтай көп болуы;
– кооператив мүшелерімен өзара әрекеттесу кезінде пайдаға салық салу мәселелері, алғашқы қосымша қүн салығы (ҚҚС) болмауы;
– құрылған АШК-нің нашар жабдықталуы;
– қажетті жобалық қуаттылық үшін белгіленген АШК өндірісінің болмауы;
– өндірілетін өнімдерді сатумен байланысты проблемалардың болуы, өнімнің технологиясы мен қауіпсіздігі саласындағы нақты білімнің жоқтығы, сондай-ақ негізгі және айналымдағы қаржының жоқтығы;
– Өнімге (ет, сүт және жеміс) арналған қайта өңдеу кәсіпорындарының бәсекеге қабілетті бағасы нарықтық бағалармен салыстырғанда бәсекеге қабілетті емес.
Кооперативтерді одан әрі дамыту үшін «Ауылшаруашылық кооперациясы туралы» Заңның барлық мүмкіндіктерін пайдалану жоспарлануда. Айталық:
– Сервистік көрсету бойынша АШК қызметі, мысалы, машина-трактор станцияларын құру;
– ауыл шаруашылығы кооперативтерінің өндіріс құралдары мен материалдық-техникалық қорларын, мысалы, Кеңес кезіндегі ААХ (аудандық агро хим) моделіне сәйкес кооператив мүшелеріне тыңайтқыштар үлестіру бойынша қызмет;
– Ауылшаруашылық өнімдерін сатып алуда ауылшаруашылық кооперативтерінің қызметі, мысалы, АШТӨ-ны сатып алу және кейіннен сату немесе ӨҚШ өндірісінің көптігінен сатып алу орталықтарын құру.
– ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу бойынша ауыл шаруашылығы кооперативтерінің қызметі;

Ауылшаруашылық өнімдерін өндіруде ауыл шаруашылығы кооперативтерінің қызметі. Мысалы, кішігірім шаруа қожалықтарын үлкен өндірушімен немесе қайта өңдеушімен ынтымақтасатын қағидаттар бойынша кооперативтер құру.

Өз кезегінде, шағын шаруа қожалықтарды ірі өндірушімен немесе қайта өңдеушімен серіктестік қалыптастыру жөніндегі шараларды жүзеге асыру – аталған саланың дамуына әсерін тигізеді, атап айтқанда: барлық қатысушылары технологиялардың сақталуы, фермерлерге және асыл тұқымды күшейткіштерге кепілдік беру сатылымы, бордақылау алаңдары, фермерлердің рентабельділігінің артуы, сонымен бірге сапалы және қымбат асыл тұқымды бұқаларды пайдалану (жалға алу есебінен), фермерлер санын ұлғайту, бордақылау алаңдары мен ет өңдеу зауыттарының жүктемесін көтеру, мәдени азық-түлік өнімдерін өндіруді ынталандыру, тұрақты сапалы ет өнімдері мен ветеринарлық қауіпсіздіктің, өнеркәсіптік союдың, экспорттауға жарамды кепілдік беруін қамтамасыз ету болып табылады.

Өзіндік қосалқы шаруашылық кооперативтерді мемлекеттік қолдау шараларының бірі дайындау ұйымдарды сатып алу үшін ҚҚС төлейтін субсидия болуы мүмкін, бұл «бірінші ҚҚС» мәселесін шешіп, егін жинау жұмыстарын дамытуға ықпал етеді. Нәтижесінде, жеке қосалқы шаруашылықтар қосымша өнімді, мысалы, сүтті тиімді түрде жүзеге асыра алады.

Ауыл шаруашылығы министрлігі аталған салада нарықтық қатынастарды дамытуға бағытталған агроөнеркәсіптік кешенді қолдау және дамыту бойынша заманауи шындыққа сәйкес келмейтін және көпшілігіне тиімді емес және тіпті әдісті дамытуды тежейтін жаппай қаржылық субсидиялар жүйесін қоспағанда мемлекеттік саясатты жүзеге асыруды жалғастыра береді.

Поделиться материалом

Читать ещё

  • Опрос

    Каковы перспективы у запрета на импорт пшеницы в РК?

    Показать результаты

    Загрузка ... Загрузка ...
  • Архивы