Бурабайда өткен құрылтайда Мемлекет басшысы аймақтар дамуындағы алшақтықты жоюға, ауылдарды дамытуға ерекше назар аударды. Ұлттық экономика министрлігінің ақпаратына сүйенсек, 2023 жылдан бері ауылдарды дамытуға барлық көздерден 2 трлн теңгеге жуық қаражат бөлінді, деп хабарлайды 24KZ. Соның есебінен жүздеген әлеуметтік және инфрақұрылымдық жобалар іске асты. Бүгінде министрлік тарапынан 2027 жылға дейінгі Ауылдық аумақтарды дамыту тұжырымдамасы бойынша жұмыс жүріп жатыр. Бұл құжатта «Жайлы мектеп», «Ауыл – Ел бесігі», «Ауыл аманаты», «Дипломмен ауылға» сынды тағы бірнеше жоба біріктірілген. Ауылды өркендету бағытында қандай жұмыстар жүзеге асады?

Үкімет ауылды кешенді түрде дамытуға көңіл бөлмек. Бұл жерде тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, агроөнеркәсіп, білім беру, денсаулық сақтау, өңдеу өнеркәсібі сынды салалар қамтылады.

Ауыл бюджеті ұлғаяды

Үкімет «Ауыл аманаты» және «Ауыл – Ел бесігі» жобаларын біріктірмек. Сөйтіп, алдымен болашағы бар ауылдарды дамытуға баса көңіл бөлінбек.

Жалпы «Ауыл – Ел бесігі» аясында 701 млрд теңге бөлінді. Бұл қаржыға 2200 ауылда 6600 жоба жүзеге асты. Яғни 5300 шақырым инженерлік желі, 7900 шақырым ауыл ішіндегі жол жөнделді.

Биыл 500 ауылда 900-ден астам жоба қолға алынбақ. Бұл мақсатта 176 млрд 400 млн теңге қаржы бөлінді. Бұдан бөлек, ауылдардың бюджетін қалыптастыруға айрықша көңіл бөлініп отыр. Мамандардың айтуынша, ауылдық бюджеттің жергілікті мәселелерді шешудегі ролі зор.

Бауыржан Омарбеков, ҚР Ұлттық экономика вице-министрі:

– Біз ауыл бюджетін арттыру бағытында нақты шараларды қолға алдық. Бұл бағытта заңды және жеке тұлғалардың мүлік салығының бір бөлігін, су ресурстарын пайдалану төлемі сынды басқа да кіріс көздерін ауыл бюджетіне беру жоспарланып отыр. Сонымен қатар жаңа Бюджет кодексінде кең таралған пайдалы қазбаларды өндіру салығы 4-ші деңгейлі бюджетке берілді. Соның арқасында жергілікті бюджеттер 4 есе ұлғайып, 260 млрд теңгеден асады.  

1815 әкім қайта даярлықтан өтті

Қазір 4-ші деңгейлі бюджет, яғни ауыл бюджеті 8 салық және 17 төлемнен қалыптасады. 2023 жылы түсім 4%-ке жуық артып, 320 млрд теңгеге жетті.

Әрине, қолға тиген ақшаны ұқсатуға іскерлік қажет. Қазір ауыл әкімдерінің білімін көтеру бойынша жұмыс жүріп жатыр. Бүгінде қызметтегі әкімдердің 97%-і сайланған. 2021 жылдан бері 2641 әкімді халық таңдады. Олардың 70%-і бұрын ел басқармаған. Сондықтан әкімдерді қайта даярлау қолға алынды. Қазір 1815 әкім білімін көтеріп жатыр. Тағы бір айтары, әкімдердің мүмкіндігін көбейтуге күш салынып отыр.

Бауыржан Омарбеков, ҚР Ұлттық экономика вице-министрі:

– Ауылдық округ әкімдерінің өкілеттіктері кеңейтіледі. Яғни әкімдерге еңбек шарты негізінде жұмысшы жалдауға, арнайы техника мен ауыл шаруашылығы техникасын сатып алып, халыққа ақылы негізде қызмет көрсетуге рұқсат беріледі. Сонымен қатар қоғамдық орындарды абаттандыру, балалар ойын алаңдарын пайдалануды бақылау, ақылы қызметтер ұсыну және тағы басқа бірнеше бағыттар бойынша өкілеттіктерін кеңейту көзделген. Бұл жаңашылдықтар Мәжілісте қаралған соң заң шеңберінде жүзеге асады.  

Ауыл әкімдері іскер болуы керек

Әкімдер қайта даярлау курсынан өткен соң ауылды дамыту бағдарламасын әзірлейді. Яғни олар жергілікті өзін-өзі басқаруда өздерінің кәсіби біліктіліктерін барынша көрсетуге тиіс. Қазір елде 6 мыңнан астам ауыл бар. Ол ауылдарда 7,5 млн халық тұрады. Ауылдардың 97,8%-і ауызсу желісімен, 99,8%-і электр энергиясымен қамтылған. Ал ауыл әкімі іскерлігін танытып, қосымша жұмыс көздері ашылса, ауылдағы ағайын саны бұдан да өсе түсетіні анық.

Бекзат Алтынбеков, «AMANAT» партиясы Қарағанды облыстық филиалының төрағасы:

– Сондықтан біз қазір көптеген инвестицияларды ауылға әкелуге мүдделіміз деп есептеймін. Сондықтан әкімдер де осы мақсатта жұмыс жасауы керек. Біз егер де осы айырмашылықты жоймайтын болатын болсақ, алдағы 5, 10, 15 жылдың көлемінде ауылдар таза бос қалып, қаладағы адамдардың үлес салмағы көбейіп, үйсіздердің, жұмыссыздардың қатары тым көбейіп, бұл мемлекетке үлкен салмақ әкелетіндігін естен шығармауымыз керек.  

Еңбек өнімділігі екі есе артты

Жалпы кейінгі жылдары ауылда даму бар. Былтыр негізгі капиталға тартылған инвестиция көлемі 8 трлн теңгеге жуықтады. Соның арқасында кәсіпорындар көбейіп, жаңа жұмыс орындары ашылды. Ауыл шаруашылығында еңбек ететін бір жұмысшыға шаққандағы еңбек өңімділігі кейінгі бес жылда 2 есе артты. Бүгінде әр еңбекші 4,2 млн теңгенің өнімін өндіріп отыр.