Утиль алымы мәселелері жөніндегі петиция бойынша қоғамдық тыңдаулар өтті. Оларға ҚР ӨҚМ, мүдделі министрліктер мен ведомстволардың, салалық қауымдастықтардың, көлік өндірушілердің өкілдері, Парламент депутаттары, белсенділер мен қоғам белсенділерінің бастамашыл тобы қатысты, деп хабарлайды ҚР Өнеркәсіп және құрылыс министрлігінің баспасөз қызметі.

Іс-шараны ашқан модератор, депутат Олжас Куспеков утиль алымы мәселелері бойынша петицияны қарау жөніндегі Жұмыс тобы екі отырыс өткізгенін, оның ішінде Қостанай қаласында бір отырыс өткенін, оған петиция бастамашылары қатысқанын еске салды. Бұл ретте алғашқы отырыс өткізілмеді. Сонымен қатар, Жұмыс тобы «Hyundai Trans Almaty», «АгромашХолдинг KZ» АҚ және «Allur» зауыттарында болды. Семейдегі «Daewoo Bus Kazakhstan» және «СемАЗ» зауыттарына және Көкшетаудағы «Камаз-Инжиниринг» зауытына сапарлар өтті, бастамашы топ оған қатысудан бас тартты.

ҚР Өнеркәсіп және құрылыс министрлігі интеграция және халықаралық ынтымақтастық департаментінің директоры Әділбек Бектібаев «Утиль алымына жоқ» қозғалысы 2019 жылдың желтоқсанында құрылғанын, алайда автокөліктерге утиль алымы үш жыл бұрын енгізілгенін атап өтті. 2019 жылы утиль алымы ауыл шаруашылығы техникасына енгізілген.

«Утиль алымына қарсылардың негізгі шағымдарының бірі автокөлік өндірушілері КТС төлемейді деген айыптау болды. Дегенмен, соңғы бес жылда автомобиль өнеркәсібі кәсіпорындары КТС-ті қосқанда бюджетке 116 млрд теңге салық түсірген.

Қазақстандық автоөндірушілерге халықаралық стандарттарға сәйкес келетін нақты локализация талаптары қойылып, өнеркәсіптік құрастыру бойынша келісім-шарттар бойынша міндеттемелердің орындалуы және автоөндірушілердің салық және кеден заңнамасын сақтауы ҚР ӨҚМ, ҚР ҚМ мемлекеттік кірістер комитеті және басқа да уәкілетті органдардың тұрақты бақылауында», ― деді Бектібаев.

Ол сондай-ақ белсенділердің «утиль алымы олигархтардың қалтасына түседі» деген сөзін жоққа шығарды. ӨҚМ өкілінің айтуынша, «Жасыл даму» АҚ барлық қызметі туралы есептерді, соның ішінде аудиттен өткен қаржылық есептілікті жариялайды. Осылайша, АҚ жұмысы айқын және ашық.

Ә. Бектібаев бастамашы топтың Қазақстанның автомобиль өнеркәсібіне қатысты, оның экономикалық тұрғыдан тиімсіз және дұрыс дамымай жатқандығы туралы мәлімдемелеріне де қарсы дәлелдер келтірді:

«Тек 2023 жылы Қазақстанда 150 мыңға жуық автокөлік шығарылды, 2022 жылмен салыстырғанда бұл 30%-ға өсті.

Автокөлік өнеркәсібін дамытуға келетін болсақ, жеке Kia зауытының құрылысы 2025 жылы аяқталады, Skoda брендімен Volkswagen тобы 2024 жылдың басында, бірінші тоқсанда өндірісті ұйымдастырады. 2025 жылы Қытайдың Chery, Haval, Changan көліктерін шығаратын мультибрендті зауыт іске қосылады.

2025 жылдың соңына дейін жинақтаушы бұйымдарды өндіру бойынша 10 жобаны жүзеге асыру жоспарлануда, нәтижесінде өндірілген өнімнің өзіндік құны төмендейді. Жаңа жобаларға салынған инвестицияның жалпы көлемі 760 млрд теңгеден асады, оның ішінде автомобиль бөлшектеріне 403 млрд теңге».

Сонымен қатар, Әділбек Бектібаев үшінші елдерден автокөлікті заңсыз әкелуге жол бермеу мақсатында ҚР ӨҚМ тарапынан үшінші елдерден көліктерді заңсыз әкелуге жол бермеу туралы ұсыныстарын айтты. Бұл шаралар РОП Операторы қызметінің ашықтығын арттыруға, ескі техниканы утилизациялаудың жаңа бағдарламасын іске қосуға, ТР КО 018/2011 өзгертулер енгізуге, автомобильдердің импортын бақылауға, сондай-ақ үшінші елдерден әкелінетін көлік құралдарының сәйкестігін бағалауға неғұрлым қатаң критерийлерді белгілеуге бағытталған.

1. РОП Операторы қызметінің ашықтығы: РОП Операторының қызметі туралы жыл сайынғы есептер Smart Data Ukimet платформасында жариялау.

2. Көлік құралдарын утилизациялау бағдарламасы: Ақшалай өтемақы бере отырып, ескі автокөліктер мен ауыл шаруашылығы техникасын утилизациялаудың жаңа бағдарламасын іске қосу.

3. ТР КО 018/2011 өзгертулер: ЕАЭО аумағына 7 жылдан асқан автокөліктерді әкелуге тыйым салатын өзгерістер.

4. Автокөліктердің импортын бақылау: Жеке тұлғаның жеке пайдалануға арналған автокөліктерді жыл ішінде 1 бірліктен артық мөлшерде әкелуге тыйым салуды белгілеу.

5. Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің бұйрығына өзгерістер: ЕАЭО-ға мүше басқа мемлекеттерде үшінші елдерден әкелінетін көлік құралдарының сәйкестігін бағалауға жол бермеу.

6. Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрінің бұйрығына өзгерістер: СБКЖ сертификаттарын беру кезінде аккредиттелген сынақ зертханаларының қызметіне бақылауды күшейту.

7. Сәйкестікті растау құжаты жоқ көлік құралдарына қатысты шектеу шаралары: тіркеуге тыйым салу немесе тіркеуді жою және көлік құралына тыйым салу сияқты жедел әрекет ету шараларын қолдану.

Бұл шаралар әділ бәсекелестік ортаны құруға және автомобильдердің заңсыз әкелінуіне жол бермеуге бағытталған, бұл Қазақстанның экономикасы мен қоршаған ортасын қорғауға көмектеседі.

Экология вице-министрі Жомарт Алиев утиль алымынан түскен қаражат бірінші кезекте экологиялық мәселелерді шешуге бағытталғанын түсіндірді. Осылайша, Қазақстанда жыл сайын өздігінен 5,5 мың қоқыс орындары қалыптасады, бұл олардың жанында тұратын азаматтардың денсаулығына әсер етпей қоймайды.

ҚР Ауыл шаруашылығы вице-министрі Азат Султанов өз сөзінде ауыл-шаруашылық техникасына утиль алымы ауыл шаруашылығы өнімдері бағасының өсуіне әсер етпейтінін тағы да баса айтты. Бұл ретте отандық өндірушілердің қолдауы қазақстандық фермерлерге ауыл шаруашылығы техникалары паркін жаңартуға көмектеседі

«Бұған дейін жылына орта есеппен 4200 трактор сатып алынса, оның 30-60%-ы Беларусь елінде жасалған доңғалақты тракторлар болатын. Утиль алымы Беларусь тракторларының Қазақстанға әкелінуіне кедергі болды. Нәтижесінде олардың өндірісі Қазақстан Республикасындағы үш зауытқа берілді. Негізі сатып алынған көлем осы жерден шығарыла бастады. Ал көлемдер төмендеп қана қоймай, тіпті өсті. Бұған инвестициялық субсидиялар түріндегі мемлекеттік қолдау шарасы ықпал етті. Жалпы, талдау утиль алымын енгізу арқылы ауыл шаруашылығы өндірісі үшін теріс салдарлардың анықталмағанын көрсетті», ― деді Султанов.

Министрліктердің тұсау-кесерінен кейін утиль алымына қарсы Владимир Дворецкий мен қоғамдық және салалық кәсіподақ өкілдері арасында шағын пікірталас өтті. Өкінішке орай, Дворецкий мырзаның толық ақпараты болмағандықтан өзіне қойылған сұрақтарға жауап бере алмады.

Талқылау қорытындысы бойынша Әділбек Бектібаев петиция шешімінің алдын ала жобасын ұсынды. «Петицияда көрсетілген уәждердің шындыққа жанаспайтынын ескере отырып, сондай-ақ шешім жобасын жария талқылау барысында қосымша негіздемелер ұсынылмағанын ескере отырып, петицияны қанағаттандырудан бас тарту ұсынылады. Түпкілікті шешім ҚР Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінің 90-6-бабында белгіленген тәртіппен және мерзімде қабылданатын болады», – айтты ол.

Іс-шара соңында Олжас Куспеков тыңдауларды қорытындылап, белсенді қатысқандары үшін алғыс білдірді.